Saturday, April 4, 2020

KTP leh Social Media


(A Hmasa in He Thuziak hi Kritian Ṭhalai March Thla Issue, Article Huang ami F.Vanlalrochana Thuziak lâk chhuah a ni.)


Thu Hawnna:

Thuziaktu hmingthang tak Aldous Huxley chuan 1932 khan Novel pakhat, Brave New World tih a ti chhuak a. Chutah chuan, Future khawvel, nun peng tin mai chu technology-in a thununna khawvel chungchang hi a ziak a. London khawpui chu a thawnthu innghahnana hmangin, a hun chu kum 2450 AD a hmang a. Kan hmalam khawvel lo awm tur, technology-in a thunun dan tur pho chhuah a tum a ni ber a. Kum 17 chauh a la inher liam tihin, kum 1959 khan a chhunzawmna “A brave New World: Revisited” tih a ziak leh ta a. “Ka rin aiin ka thil sawilawk te chu a lo thleng hma a” tiin a sawi. Technology lama hmasawnnain a rawn ken tel chu Social Media a ni. Social Media chu sawi fiah buai ngai tawh loah ka ngai. Social Media chi hrang hrang te chu- Facebook, Whatsapp, Telegram, Hike, You Tube, Blog, Instagram, adt..

KṬP te min nghawng dan 



K|P member-ah hian
Digital Immigrant leh Digital
Natives kan awm. Digital
immigrant chu kan seilen hnua
Computer leh phone te hre
chawp kan ni a, Digital
Natives chu an rawn \hanlen
chhoh pui nghal a ni. Tun
hnaia kan naute kum 10 hnuai
lam hi chu an ni leh zual. A
tam zawk hi K|P a kan
inhman chhung hian kan
member-te hi Digital Natives
an la rawn ni deuh vek ang.
Ringtu tan tih ve mawilo
tamtak a awm. |henkhat han
tarlang ila:
a) Ngaihzawng kan neih
thar a piangin kan
ngaihzawng te nena kan
thlalak pho lang chi leh, Pro-
pic a hmang chi rawngbawltu
kan awm. A mawilo hma hle.
Kan ngaihzawng te hi kan
nupui/pasal turte an ni kher
lo a, mi dangte zah tlak leh
mi dangte tana ngaihzawn
leh tuiawm taka inzuia
inngaihzawn tur a ni.
b) Kan thinrimna te lo au
chhuah ve pui chiam te kan
awm Ṭhin a, ringtu lehrawngbawltute hi Social Media
a ang ve chiam chiam tur kan
ni lem lo a, awmzia pawh a
awm teh chiam lo. Kan
zahawmna kan hloh mai mai
a ni.
c) Kan thlalak pho chhuah
leh caption te fimkhur tur a ni.
d) K|P hruaitu leh
inhmang zingah kohhran
sawisel ve chiam emaw,
kohhran sawiselna lo \awm
ve chiam emaw kan awm leh
\hin.
e) Mi dang zahna kan
tlakchham phah.
f) Thil \ha lo kan zir
phahin, a tihna kawnga min
puitu a ni.
g) Smart Phone kan hmang
ta vek a. Khawi hmun atang
pawhin kan lut a. FB leh
whatsapp kan khawih nasa. A
hun leh a hmun kan thliar lo.
Biak Inah pawh kan khawih,
Committee naah pawh kan
khawih, Fellowship naah pawh
kan khawih.

Thil hre ve a inngaihna min
neih tir

Social Media a\ang hian
thil chi hrang hrang kan
hmuin kan chhiar a. Thil hre
ve a inngaihna min neih tir a,
Mahse, a kim tak tak si lo, thil
hriatna tak tak hi chu
lehkhabu chhiar atang hian a
ni a. Mizo fate hi lehkhabu
kan chhiar peih lo viau. Chu
chuan, kan nitin nunah, kan
chhungkaw nunah, fa
enkawlah, relationship-ah,
kan Rinnaah , leh kan hna
thlengin a nghawng.

Midang sawiselna Ṭhalo kan
thehdarh nasa.

Kohhran sawiselna te
pawh a nasa. A tha lo hle.
Social Media-ah hian mi kan ti
mualpho nge, kan inti
mualpho tih ngaihtuah nawn
a tha.

Hriat tul lo, thehdarh tullo
kan theh darh nasat phah

Social Media-a kan thu
theh darh tam zawk hi hriat a
\ullo a, \angkaina reng reng a
awm lo. Chhungkaw bil leh
\henawm bawra an hriat leh
an inchinfel pui mai tur hi a
ram pum huapin kan
thehdarh ta luai luai mai \hin
a ni.

Awmze neiloa hun
khawhralna a ni thei

Social Media hian kan
hun \ha a la hek fo zawk. Thil
\angkai kan tihna tur tam tak
min lak bo sak a ni.

Dan bawhchhiat theih a ni

Social Media kaltlanga
thu kan post leh comment
dawn hian, he thu ka Post
emaw comment avang hian
keimah leh ka chhungte tan
thil \ha lo a thleng thei em? Dan bawhchhiatna a ni em?
tiin in zawt hmasa ila, “AW”
kan ti anih chuan post emaw
comment loh ngam tur a ni.

Inlaichinna ti chhetu a ni

Phone kan khawih char
char a, mi dang kan ngaihsak
lo. Ngaihzawng nei rengin,
midang Social Media hmangin
kan bia a. Nupui/Pasal nei
tawh pawh kan bang bik lo.
Chung chuan kan nun a ti
buai thui hle. In\hen phah
pawh sawi tur an tam.

Kan Thlarau nun a
nghawng thuk hle

Dawhtheihna kan
tlachham a, Pathian pawla
hun fianrial hman kawngah
pawh kan insum rei thei lo.
Biak Inah phone kan khawih
hreh lo a. Fellowship phei
chuan kan khawih char char
a ni tawh mai.
Research an neihna
pakhatah chuan, Social Media
kan hman tam hnu hian miin
\awng\ai leh Pathian pawla
hun hman kawngah
dawhtheihna a nei tlem.
Sermon ngaihthlak kan peih
lo a. Worship dance leh skits tih
vel kan tuipui phah ta a ni.
Chuvang chuan, inkhawma
thusawi ngaithlak chu
sawiloh, \awng\ai rei pawh
kan ngaithei tawhlo niin an
sawi.

A Ṭha zawnga hun hman
that zir tur a ni

Digital addiction/social
media addiction a\ang hian
engtin nge kan tal chhuah
ang. Kan mihring puite, kan
chhungte, \hiante leh
kawppui te leh Pathian nen
ngei pawh engtin nge
inlaichinna \ha zawk hi kan
neih theih ang tih hi
ngaihtuah \ul tak a ni. Engtin
nge chin tawk nei a, awmze
neia kan nun hi kan hman
ang. |ha zawka hun hman
dan ngaihtuah tur a ni.

Nun dan Ṭha mumal tak
neiha chutianga nun chu
tum tur a ni

Pathian thu te, Pathian
thu kaihnnawih te, leh
Pathian thu lo pawh a tam
thei ang ber chhiar tur a ni.
Hobby-a neih tur. Huan siam
pawh ni rawh se, pangpar
khawi pawh ni rawh se,
lehkhabu chhiar te, zing tlan
emaw, tlai walk emaw, a \ha
vek.

Social Media kan hman
hian

1) Thu kan post/comment/tweet
hmain uluk taka ngaihtuah
nawn tur a ni.
2) Nikhata kan hun hman dan
tur mumal taka duangin
\angkaia hun hman thiam hi
a \ul tak zet. Nikhatah darkar chuti zat chu social media-ah
ka inrawlh ang tia in thunun
tur a ni.
3) Kan bula \hu leh dingte
ngaih pawimawh tur
4) Phone thar/computer tharte
hi kan mamawh tak zet em tih
ngaihtuah uluk hle phawt tur.
Kan chhungte tana Digital thil
leh Social Media hman
kawngah entawn tlaka awm
tur a ni.
5) Mi dang thu ngaithla tam
ila, a sawi lam ti tlem ila.
6) Nitin Pathian pawlna hun
\ha tak insiam ngei ngei tur.
Kan technology te hi ti
thianghlim ila, Pathian ropui
nan hman i tum ang u.

Tlangkawmna

Hriatna thuk leh ril
zawk nei tura beng za si lo
hian, tualthat te, inkang te,
tute emaw che sual te, in sual
te, in rawk te hriat lamah kan
beng a za a; Lal Isua leh a
chanchin\ha tih loh chu kan
tuipui kim emaw tih tur a ni.
Heng kan smartphone a\ang te
hian chanchin thar zawng
zawng hi kan hre thei deuh
thaw a. Heng te hi chuan rei
an daih lo a, a tukah an hlui
leh mai \hin. Bethlehem daia
van mipuite’n Chanchinthar
an puan kha chu, chanchin
\ha a ni a, chatuan pawhin a
hlui ve ngai dawn lo a ni.
Thil dang eng pawh lo
tuipui ila, Lal Isua
hmangaihna leh min
khawngaihna Chanchin |ha
hi chu engmahin a hliah tur a
ni lo a, Social Networking site
a kan chanchin hmuhte
zawng zawng aia a let sang
tam taka Chanchin |ha ri
mawi a ni. Thil dang aiin kan
hre chak zawk reng tur a ni.
Bethlehem ran chaw pekna
thlenga nausen mu chu, FB
leh Whatsapp-a kan milem
dawn te, kan smartphone
gallery-a thlalak awm zawng
zawngte aia mawi zawk daih
a ni.
Khawvela thil thleng
tuipui hi a \angkaina a awm
thui lo hle, chutiang lo hriat
chak em em pawh hi awmzia
a awm chiah lo. Lal Isua
khawngaihna leh a chhan
damna chu kan tuipui ber tur
a ni a. A hmangaihna chu kan
sawi nuam tih ber tur a ni a.
Isua chanchin kan hre chak
ber tur a ni zel ang.
Phillip Paul Bliss-a
chuan, pangpar mawite an lo
chuai a, lungngaihnain a hual
velna karah, thihna a
hmachhawn pawhin, Isua
chanchin chu hriat a la chak
ber a ni. Vanah pawh a hriat
chak ber chu Isua chanchin a
la ni tho dawn a ni.

1 comment: